نڤیسین: ڕەند عبدالالە عبداللە
زانکویا جیهان-دهۆک/ بەشێ یاسا
کورتیەک لدور یاسایێ:
یاسا کۆمەلا ڕێساێن نڤیسیە کو ژ بۆ ڕێکخستنا کۆمەڵگەهێ و پشتبەستن ب ماف و بەرپرسیارەتیا دنێریت. ئارمانجا یاسایێ ڕاگەهاندنا داد و هافپەیمانیێ دناڤبەرا هاوڵاتیانە، وەک ڕێبەریەکا ستاندەرد ژبۆ چالاکی و پێداویستێن ژیانێ.
یاسا ژ چەند جۆران درست دبیت، وەکو یاسایا نیشتمانی کو هەڤوەلاتیان ب خۆ ڤە دگریت، یاسایا نێڤنەتەوی کو ناڤبەرا وەلاتان کارا دبیت، و یاسایا تایبەت لناڤبەرا پەیوەندیدار ب مامەلە و پەیوەندیێن کەسایەتیە.
هەر کیژ ل ئەڤان جۆران بیت، یاسا دڤێت دادپەروەری و هەفشێوەیی تێدا بیت، ژبو هندێ هەڤوەلاتی بشێن ب ئارامی ژیانا خۆ و زارۆکێن خۆ بسەربەن.
ڕێک و پێکیا یاسایا هەرێما کوردستانێ:
پێشەکی:
یاسایا هەرێما کوردستانێ ب شێوەیەکێ گشتى ل بنچینەیا یاسایا عێراقێ هاتییە، بەلێ هەرێم دەستەواژێکا تایبەت هەیە ژ دەستەواژا یاسایا فیدەرالیا عێراقێ.
یاسایێن هەرێمێ ژ لایەنێ پەرلەمانێ کوردستانێ دهێنە دانان و ب پێی مادەیا ژمارە 121 یاسایا سەرەکی یا عیراقێ، هەرێم دکاریت یاسایا تایبەتیا خۆ بو چالاکی و کارین ب هەرێمێڤە گرێدایی درست بکەت.
سەرچاوە و بنچینا یاساێن هەرێمێ:
1. یاسایا سەرەکی یا عێراقێ سالا (2005) – بنچینە و دەستەواژا فیدرالی دابین دکەت.
2. قانۆنا یاسادانانا هەرێمێ – پەرلەمان دکاریت یاسایا تایبەت درست بکەت کو دگەڵ یاسایا عێراق ب گونجیت وەکهەڤ بیت.
3. فەرمانێن حکومەتا هەرێمێ – فەرمانێن سەرۆکایەتیا حکومەتێ نە ژ بۆ پەسەندکرنا یاسا و ڕێسایان.
بابەتی گرنگ د یاساێن هەرێمێ دا:
• مافێ مرۆڤی– پشتبەستنا مافێن کۆمەڵایەتی و ئازادییێ دکەت.
• یاسایا ئابووری – ڕێنیشاندنا بازرگانیکرن، ڕاکێشانەڤە، و پشتیوانی د ڕاگەهاندن و بەرهەمئینانا کاری دا دکەت.
• یاسایا دارایی و باجێ – ڕێکخستن و ڕاگەیاندن ژبە ئەو پارێ کو حکومەت ب شێوێ باج و دارایی وەرگدریت.
• یاسایا رویدان و دادوەریێ – کارکرن لدور سیستەمێ دادوەری و چاوانیا دابینکرنا داد و دادپەروەریێ هەروەسا دەست بسەرداگرتنا تاوانباران .
• یاسایا ژێدەرێ سروشتی و نەفتێ – ڕێنیشاندنا بکارئینانا نەفتێ و ژێدەرێن سروشتی ێن هەرێما کوردستانێ.
ژیدەرێ یاسایا هەرێمێ:
• یاسایا بنچینا هەرێمێ (دڤێت دگەڵ یاسایا عێراقێ گونجای بیت).
• فەرمان و بڕیارێن حکومی هەروەسا ڕێساێن یاسایێ ژلایێ پەرلەمان و دادگەهێ ڤە بهێنە دابینکرن.
لپەی ڕێک و پێکیا یاسایا هەرێمێ، دڤێت کوردستانێ یاسایەکا درست و دادپەروەرانە بۆ پەرەپێدانا ژیان و پەسەندکرنا مافێن هەڤوەلاتیان دابین بکەت.
