محمد مراد
دەولەتا بەنی ئومییه، ڪو ئێك ژ دەولەتێن ئیسلامێ یێت مەزن بو، دچەرخێ ناڤین دا، ل سالا 611 لسەر دەستێ (معاویه بن ابی سفیان) هات دامەزراندن پشتی شەهید بونا خەلیفە (علی بن ابی تالب ٫د،خ٫) دەوەلەتا بەنی ئومییە دەولەتەڪا موسلمان بوو ل شامێ (سوریا،لوبنان،فلستین، ئوردن) بەرفرە بوو، هەتا گەهشتی مسرێ و گزیرتا عەرەبی و ئیسپانیا، پایتەختێ وێ (دیمەشق) بوو، دەولەتەڪا بهێز و پێشڪەفتی بوو، دهەمی بوارێن ژیانێ داا…….
ژ لایێ سیاسی ڤه دەولەتەڪا مەرڪەزی یا بهێز بوو، خەلیفه وێ دەسەلات لسەر هەمی جومڪێن دەسەلاتێ هەبو، ژلایێ ئابوری ڤه، زور یا پێشڪەفتی بوو، دبازرگانی و چاندنێ دا،
و ژلایێ رەوشەنبری دەولەتەڪا رەوشەنبیر و پێشڪەفتی بوو، دبوارێن ئەدەب و شیعر و فەلسفێ وئاڤاڪرنی دا، سەخمەرات بهێزبون و پێشڪەفتنا وێ، بەلێ دەولەتا بەنی ئومییه هەرفت ل سالا 750 میلادی دا، پشتی 89 سالێن دەسەلاتێ،ئەگەرێن هەرفینا وێ چەند فاڪتەربوون،،
٭دەسەلادارێن نافخو، ناڪوڪی ڪەفته دناف دا، تایبەتی ناڪوڪی ڪەفته دناف ڪەس و ڪارێن نزیك خەلیفەی، بو ئەگەرێ لاوازییا و دەولەتێ،
٭ڤارێبون و شورەشا دەست پێڪر دگەلەك دەڤەرا بو ئەگەرێ پارچه پارچه ڪرنا دەولەتێ،گروپێن شەرڪەر دەڤەر گرتن، پشتی ڤان ناڪوڪیا دەولەت لاواز بوو،
٭غەزوێن دەوروبەر دەست پێڪر،دەولەتا عەباسی لەشڪەرەك ئامادەڪر و هێرش ڪرە،سەر دەولەتا بەنی ئومییه،و ژناڤ بر.،
هەرفینا دەولەتا بەنی ئومییه دشەرێ (زابێ)سالا 750 میلادی دا دنافبەرا لەشڪەرێ بەنی ئومییە و دەولەتا عه باسی،لەشڪەرێ بەنی ئومییه شڪەست و عەباسی بسەرڪەفتن، و دەولەتا بەنی ئومییه ژناڤ چو،،
و ئەگەرێن سەرەڪی یێت شڪەستنا دەولەتا بەنی ئومییه و هەرفینا دەولەتا وان ئەڤەبون،
٭.پرسیار ژ (حاڪمێ بەنی ئومییە) هات ڪرن، بوچی دەولەتا هەوە هەرفت؟ گوت!
1..ڪاروبارێن بچویك مە ڪرنە، دەستێ مەزنا دا،
2..ڪاروبارێن مەزن مە کرنە دەستێ بچیڪادا،
3..ئەم هندا بوین دناڤبەا (ڪەمتەر خەمی و را دەرجونێ دا)
4-مە دویرڪرن هەڤالێن (وەلاء ) د (دسینگێ)واندا بومە،
5-دوژمن مە نزیڪی خو ڪرن، ژ بو مەرحەبایەڪێ،
6-ئەم گەهشتین وێ غەدرا مه ل یێت ئێڪێ ڪرین،ومه ژ دەست دا ولائێن دووێ،
٭مه ڪوردان ژی گەلەك سەر بورو (عیبرەت) هەنه دمێژوێ دا، بەلێ ڪەس خو لێ ناڪەت خودان،و دەمەك دێ هێت لاپەرێن مێژوێ دلوڤانیێ ب ڪەسێ نابت ئەگەر هزار سال بچن دێ هه ر هێته گوتن و نڤێسین و ڪەس نە شێت بەر گریی ژی لێ بڪەت.
