دیدار: هه‌لز عه‌لی سه‌لیم
ده‌مێ محه‌مه‌د سه‌لیم سواری ل رادیۆیا كوردی ل به‌غدا شول كری ب ئاخفتن و دان وستاندنا زمانێ كوردی یێ زیره‌ك و ره‌وان بوو، به‌لێ نه‌دزانی ب كوردی بخوینیت و بنڤیسیت، كو لوێرێ فێری خوادن و نڤیسینا كوردى بوویه ونوكه خودان بیست و ئێك په‌رتۆكێنێت چاپكری یه. ئەڤ نڤێسەرێ ماندوو نە ناس و خودانێ ئەزموونەکا پتر ژ ٤٥ سالان، شیایە خۆ بگونجینە د گەل گەلەک کاودانێت تال و بزەحمەت و دیساڤە شیایە هەموو ئەزموونا خۆ یا گەلێ خۆ بکە چیروکێن کوورت و پێشکەشی خاندەڤانێ زمانێ کوردی بکە. هەروەسان لوێرێژی نە راوەستیایە هاتیە خۆ ل نڤێسا رۆمانا کوردی دایە و بارەکێ مەزنتر هەلگرتیە دا کو خۆ پتر بوەستینە بۆ خزمەتا پەیڤ و کێشەیا گەلێ خۆ ژ هەموو ئالیێن چاندی و جڤاکی و چارەنووسێ سیاسیڤە هاتیە مەیدانێ و نووکە ژی مژیلێ تمامکرنا رۆمانەکێیە کو بینە بەرهەم ئانین و پیشکەشی خاندەڤانێ کورد بکە. رح سڤکیا ڤی پلیمەتی و بەرهەم و ماندیبوونا وی گوڤارا پێنگاڤ بفەر زانی ڤێ دیدارا ژ هەژی و پری رۆمەت دگەل بکە و ئەویژی بسینگەک بەرفرە داخازا گوڤارێ قەبوول کر و بڤی ئاوایێ خارێ بەرسڤا هەموو پرسان دا.
کورتەیەکێ ژ ژیاناما خۆ بۆ خاندەڤانێت پینگاڤ پێشکێشکە؟
ـ یا راست.. نه یا ب سانه‌هی یه مرۆڤ ب خوه به‌ند و مقاما بخو بێژت،به‌لێ پا ل ڤێره ئه‌م هه‌ر دێ وان به‌ندا بێژن یێن گه‌له‌ك جارا هه‌ڤال و براده‌را گۆتین و بیستین و گۆھ لێبوین، ل سالا (1951)ێ و ل گوندێ سوارێ (سیارێ) محه‌مه‌د سه‌لیم سواری هاته دونیایێ.. هه‌شت سالێن بتنێ ئه‌ز ما ل گوندێ خوه دا خاندنا خوه یاسه‌ره‌تایی و ناڤه‌ندیو ئاماده‌ی ل باژێرێ میسل بدۆماهیی بینم و پاشی ژ بۆ خاندنا زانكۆیێ قه‌ستا به‌غدا بكه‌م و ل سالا (1977)ێ باوه‌رناما بكالوریوس ب ماتمتیكێ (بیركاریێ) ل زانكۆیا موسته‌نسریێ وه‌رگرم، هه‌كو ئه‌ز ل كولێژێ و دگه‌ل خاندنا خوه ل سالا (1974)ێ ل رادیۆیا كوردی ل به‌غدا من ده‌ست ب كاری كر، بیست و حه‌فت سالا پتر ئه‌ز مامه رادیۆیا كوردیدا ئه‌و رادیۆ نه به‌س بۆ من جیهانه‌ك بت.. به‌لێ دا ل وێ جیهانێ گه‌له‌ك ده‌رگه‌ھ د ناڤ دا بۆ من ڤه‌بین و هه‌ر ده‌رگه‌هه‌ك من بگه‌هینه جیهانه‌كادی و چو ژ وان جیهانا وه‌كی ئێك نه‌بن، ل سالا (2001)ێ ل سه‌ر ده‌ستێ هنده‌ك پاته خۆر و راپۆرت نڤیسا ئه‌ز ژ رادیۆیێ هاتمه دویركرن.. ل سالا (2010)ێ من مالا خوه ئینا دهۆكێ پشتی (42) سالا ئه‌ز مایمه به‌غدا و ژ به‌ر هنده‌ك ئه‌گه‌ر و سویچێن نه‌خاسمه‌ت و من باوه‌ریپێ هه‌ی ل سالا (2012)ێ ئه‌ز نه‌چاره بوم و من وه‌لاتێ خوه هێلا و ل گه‌میا هات و باتێ سوار بوم به‌ره‌ف ئه‌مریكا و تا نوكه ئه‌زێ ل وێرێدژیم.
چەند بەرهەم ماموستا محمد سلیم ی هەنە، هەموو تەنێ چیروکێنکورتن یان هەلبەست و بەشێن دن یێن وێژەی هەنە؟
ـ من بیست و ئێك په‌رتۆكێن چاپكری یێن هه‌ین، چار ژ وان كۆمێنچیرۆكێن كورتن، و شه‌ش رۆمانن دگه‌ل دیوانه‌كا هۆزانێ و دو كۆمێنچیرۆكا من، یێن هاتینه ڤه‌گۆهازتین بۆ زمانێ عه‌ره‌بی و دگه‌ل هنده‌ك په‌رتۆكا ب هنده‌ك بابه‌تێن دی.. یا دیار په‌رتۆكا من یا ئێكێكۆما چیرۆكێن ( مزگینی) ل سالا (1983)ێ هاته چاپكرن و په‌رتۆكامن یا دۆماهیێ ئه‌وژی كۆم كرنا هه‌می چیرۆكێن من ب ناڤێ (كیكشه؟؟) ل سالا (2024)ێ ب لایێ سه‌نترێ زانكۆیا زاخۆ هاته چاپكرن.. نوكه ژی بیرهاتنێن من د چار به‌رگادا و دگه‌ل ده‌ھ په‌رتۆكێن دی بۆچاپێ دئاماده‌نه.
سەربوورا رادیو یا کوردی ل بەغدا چ سوود گەهاندە وە؟
ـ هۆسا ئاخفتنا من و گه‌له‌ك شارازا و بسپۆرا جهێ خوه دكه‌ت هه‌كو دبێژن :” رادیۆیا كوردی ل به‌غدا خاندنگه‌هه‌ك بو، بۆ هه‌ر ماله‌ك و خێزانه‌كێ و كه‌سه‌كێ كورد ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانا مه‌زن و خۆشتڤی و هه‌ر ل سالا (1939)ێ.. ل ده‌مێ ل گه‌له‌ك باژێر و لیوا(پارێزگه‌هێن) كوردستانێ ئێك خاندنگه‌ھ ژی نه‌بو كو ب زمانێ كوردیبخوینن و بنڤیسن”.
ل ڤێره یا باش ئه‌وه هه‌ما ئه‌ز به‌حسێ خوه ب خوه بكه‌م.. ئه‌و ژی هه‌كو ل رۆژا (23/7/1974)ێ ئه‌ز چۆیمه رادیۆیا كوردی ل به‌غدا دا شول كه‌م و دا د به‌را خاندنا خوه ژی ل كولێژێ ببمه سه‌ر و ب ئاخفتن و دان و ستاندنا زمانێ كوردی ئه‌زێ زیره‌ك و ره‌وان بوم، به‌لێ من نه‌دزانی ب كوردینه‌بخوینم و نه‌بنڤیسم، نێ ل رادیۆیا كوردی ب ره‌وانی من خوه فێریخاندن و نڤیسینا كوردی كر و به‌ری چار هه‌یڤ ب سه‌ر كارێ من ڤه ل وێرێ بچن، ئه‌ز فێری ئاماده و پێشكیش كرنا به‌رناما بوم و پشتیهنگی گه‌له‌ك ده‌رگه‌ھ بۆ من ڤه‌بون و هه‌ر دوان ده‌رگه‌هارا ئه‌ز چۆمه د ناڤ هنده‌ك جیهانێن دیدا، دا هه‌ر ئه‌ز بزانم كا ئه‌و جیهان چ جیهانبون و چه‌ند ب دلێ من بون و چه‌ند من پێخۆش بون و چه‌ند تاما خوه ل نك من هه‌بو؟.
هۆسا ئه‌و كه‌سێ چۆیه رادیۆیا كوردی ل به‌غدا و نه‌دزانی ب كوردیبخوینت و بنڤیست، ل سالا (2001)ێ ژ رادیۆیا كوردی ده‌ركه‌ڤت كو خودان سه‌ربۆر و شارازای و په‌رتۆكه و ل هه‌رسێ پشكێن رۆژنامه‌گه‌ریێ(بهیستن و نڤیسین و دیتن) بسپۆر و رۆژنامه‌نڤیس و میدیاكاره،ئه‌و حنێر نه به‌س بۆ منه، به‌لێ حنێرا مه‌زن بۆ رادیۆیا كوردی ل به‌غدایه و شولێ من ل وێرێ، دا نوكه بسته و ب هه‌می باوه‌ری بێژم،هه‌كه ئه‌ز نه‌چۆبامه رادیۆیا كوردی، ڤێجا چ ب قه‌نجی یان چ ب مه‌نجی،ئه‌ز لاۆ و محه‌مه‌د سه‌لیمێ ئه‌ڤرۆ نه‌دبوم.
نڤێسەرێ کورد بەرەف ئاستەکێ بلندتر دچە یان مینا خۆ مایەجداهی د گەل سالێن بەرێدا؟
ـ ل ڤێره من دڤێت بیژم.. ل دور ڤی بابه‌تی گه‌له‌ك موعادله یێن هه‌ین.. نڤیسین و نڤیسه‌ر؟ نڤیسین و خانده‌ڤان؟ نڤیسه‌ر و خانده‌ڤان؟نڤیسه‌ر و نڤیسین و خانده‌ڤان؟؟ ئه‌ڤ هه‌ر چار موعادله نه مامك و په‌یڤێن دابرینه.. به‌لێ ب هه‌می پیستێ خوه‌ڤه هنده‌ك راستینه.. هه‌ر وه‌ك چو نڤیسین بێ نڤیسه‌ر نینن.. هه‌ر وه‌ك چو نڤیسینا بێخانده‌ڤان بها و مه‌ره‌ما خوه نابت.. هه‌كه بێژمه جه‌نابێ وه ل سالا (1983)ێ په‌رتۆكا من یا ئێكێ كۆما چیرۆكا مزگینی ب لایێئه‌مینداریا تبایا ره‌وشه‌نبیرێ و لاوان ل كوردستانێ و (5000) دانه ژێهاتنه چاپكرن و پشتی سێ هه‌یڤا به‌لێ به‌س سێ هه‌یڤا نه‌ما ل بازاریو ب ده‌ست خانده‌ڤانا نه‌كه‌ت.. به‌لێ مخابن پشتی سیھ و پێنج سالا و ل سالێن (2018، 2019، 2021)ێ سێ رۆمانێن من هاتنه چاپكرن (ده‌وله‌ت و هیڤی، ده‌وله‌ت و ده‌رز، ده‌وله‌ت و دل) و ژ هه‌رسێكا به‌س (2000) دانه هاتنه چاپكرن و بسته دێ بێژم هه‌كه پێنج سه‌د ژی ژ وان گه‌هشتبنه خانده‌ڤانا گه‌له‌ك باشه و یێن دی هه‌می یێن ل سه‌ر دلێ خودانێپه‌رتۆك خانێ و خودێ هاریكارێ وی بت.. ڤێجا ل ڤێره هوین و خانده‌ڤان بزانن كا نڤیسن و نڤیسه‌ر و خانده‌ڤان یێن د چ رویپه‌كامه‌زن دا و كا ئه‌ڤه نیشانا چی یه و دێ گه‌هته كیرێ؟؟ دا هه‌رۆ گه‌له‌ك كه‌س د گۆهێن مه‌دا بانگ ده‌ن و بێژن كو نڤیسین كه‌سپه‌كا ژ خوه‌یه‌و سه‌رئێشه‌كا مه‌زنه؟؟ به‌لێ قه‌ت چو جارا ئه‌ز دگه‌ل وان دا نینم و قه‌ت نابێژم كو نڤیسبن و ئافراندن رێنجبه‌ریه‌كا پویج و بێ مفایه چونكیمرۆڤ نه بۆ ئه‌ڤرۆ و خه‌لكێ ئه‌ڤرۆ بتنی دنڤیست به‌لێ په‌رتۆك ژیوه‌كی كورێن مرۆڤی زوریه‌ته.
د کاروانێ خۆ یێ نڤێسێنێدا تۆ گەهای هەر تشتێ وە خاستیدانایە سەر بەرپەران؟
ـ باوه‌ر بكه.. نڤیسین ل نك من وه‌كی بێهن هه‌لمانێ یه.. ئه‌وژیهندی مرۆڤێ ساخ بت دێ مرۆڤ بێهنا خوه هه‌لكێشت و هه‌كه بێهنامرۆڤی راوه‌ستیا یانكو مرۆڤ مر و چۆ.. به‌لێ پا تشته‌كێ هه‌ی یا فه‌ره بێژم.. هه‌كو مرۆڤێ دڤیا گه‌له‌ك تشتا بێژت و بنڤیست دمانه د سه‌رێمرۆڤی دا و هه‌كو پشتی هنگی مرۆڤی گۆتین كه‌سێ گۆهێ خوه نه‌ددا مرۆڤ و ددانه هنده‌ك ترازیێن دی دا و به‌ر هنده‌ك پارسه‌نك و پیڤه‌رادهاتنه كێشان و پیڤان.
هاتنا وە بۆ ئەمریکا دەردگە ل وەڤەکرن ئان گرتن د ئالیێپیشڤەچوونا بەرهەمان؟
ـ بسته دێ بێژم هاتنا من بۆ ئه‌مریكا ده‌رگه‌ھ ل من ڤه‌كرن.. دا پتریهه‌می وه‌خت و جها ب خاندن و نڤیسینێ ڤه مژویل ببم.. ئه‌وژی چار رۆمان من نڤیسین و سێ ژ وان هاتنه چاپكرن و چار به‌رگێنبیرهاتنێن خوه ب (1500) لاپه‌را من نڤیسین دگه‌ل سه‌خبێركرناهژماره‌كا دی یا په‌رتۆكێن خوه من سه‌خبێر كرن ژ وان كار و به‌رهه‌مێن سه‌رێ پێنجی سالا پتر جودا جودا ل گۆڤار و رۆژناماهاتینه به‌لاڤكرن و ئه‌و ره‌خنه و بابه‌تێن ل سه‌ر به‌رهه‌مێن من هاتینه‌نڤیسین و به‌لاڤكرن.
بۆچی وەێن بەرێز ژ نڤێسا چیروکێ وە بەخودا نڤێسا رومانێ؟
ـ چیرۆك چركه‌یه‌كه یان ده‌مژمێر و رۆژكه ل بیاڤێن ده‌می دا.. یانژی كوژیه‌ك و قورنه‌ته‌كه ژ ڤێ جیهانا هنده به‌رفرھ و ب مرۆڤ و ره‌وشه‌نبیری ڤه.. د وی بیاڤی دا قه‌ت بۆ مرۆڤی ده‌ست ناده‌ت ب چیرۆكا كورت ده‌ربرینی ژ وان هه‌می تشتا بكه‌ت یێن ل نك مرۆڤی هه‌ینو دبت ب وان په‌یڤا خانده‌ڤان نه‌شێت د وان هه‌می تشتا بكه‌ت یێنمرۆڤ ب چه‌ند په‌یڤه‌ك و لاپه‌ره‌كا بدارێژت.. به‌لێ دبت هه‌ر رۆمانه‌ك گه‌له‌ك جیهان و جھ و كه‌س و جیل و سه‌ره‌هاتی و سه‌ربۆر و رۆیدان بن.. ئه‌وژی چ به‌خت و ئێغباله هه‌كه خانده‌ڤان یان رۆماننڤیس ب سه‌ر وان هه‌می جیهانا هه‌لبن.
د نووکەدا هوون مژیلێ چنە و ئاخەرین بەرهەمێ وی چ بە؟
ـ ئه‌ڤه ده‌مه‌ك بو ئه‌زێ مژویل بوم بنڤیسینا رۆمانه‌كێ.. بۆ من ژیئه‌ڤه سه‌ربۆرا ئێكێ یه كو ئه‌ز رۆمانه‌كێ دنڤیسم لسه‌ر ڤی بابه‌تی و دبت ئێك دو كه‌سێن بتنێ یێن كورد ل سه‌ر ڤێ بابه‌تی نڤیسیبن و دێ هێلم بۆ وه‌ختی دا خانده‌ڤان و ره‌خنه‌گر بزانن كا ئه‌و چ بابه‌ته و تا چ توخیب د نڤسین و شرۆڤه‌كرنا وی بابه‌تێ دا ئه‌ز یێ نێزیك و دویربوم.
پەیڤا وە بۆ خاندەڤانێت گوڤار و سایتی پێنگاڤ چنە؟
ـ خانده‌ڤانێ هێژا یێ گوڤار و سایتێ پێنگاڤ: بخوینه و هه‌ر بخوینه.. هه‌كه هه‌ر بزاڤه‌ك یان خه‌مخۆریه‌ك ل سه‌ر رویێ ئه‌ردی مرۆڤیبگه‌هینته ئارمانج و مه‌ره‌مه‌كێ به‌لێ بسته بزانه هه‌ر خاندنه دێ مرۆڤیگه‌هینته گه‌له‌ك جیهان و به‌رۆكا و هه‌ر جیهان و به‌رۆكه‌ك دێ ژ یا دیپێتڤی و جوداتربت.. دا مرۆڤ بزانت كا چه‌وا دێ ژیت و د تاما ژیانێگه‌هت.. هه‌ر ئه‌وژی دانه‌ك و دیاریه‌كه ژ خودێ و زۆی ب زۆی ده‌ست هه‌میكه‌سا ناكه‌ڤت و هه‌می كه‌س ب سه‌ر هه‌لنابن و پێخۆش نابن.
پرسەک گەر نەهاتبیت کرن و هوون حەز بکەن بئنن زمان؟
ـ ل سالا (1980)ێ و تا نوكه گه‌له‌ك دویڤ چۆن و ره‌خنه ل سه‌ر من و به‌رهه‌مێن من یێن هاتینه نڤیسین.. خودانێن وان په‌یڤا جهێ رێز و قه‌درێ منن.. به‌لێ ل سه‌ر لایێ ئه‌كادیمی ئه‌ڤه‌ی ل سالا (2011)ێ وه‌ره ب ده‌ها دویڤ چۆنێن ب دۆماهی ئینا خاندنا زانكۆیێ ل سه‌ر به‌رهه‌مێنمن یێن هاتینه نڤیسین.. دگه‌ل هندێ تا نوكه پێنج نامێن ماسته‌رێو یا شه‌شێ یا ب رێڤه ل سه‌ر رۆمانێن من یێن هاتینه نڤیسین.. كو جهێ دلخۆشیا منن دگه‌ل رێز و قه‌درێ من بۆ وان هێژا.. ل ڤێره دێناڤێن وان ده‌ست نیشان كه‌م:
خانم (رێژین یونس) ب ناڤێ (تێكستا هه‌ڤته‌ریب د رۆمانا گوند یامحمد سلیم سواری دا).. زانكۆیا دهۆك ل سالا 02011)ێ.
خانم (ئیسرا‌و مشیر ئه‌حمه‌د) ب ناڤێ (دیمه‌ن و دیمه‌نسازی د رۆمانا كوردی دا و رۆمانێن (هه‌واره و كورێ ساڤا ره‌عنایێ) وه‌ك نمونه.. زانكۆیا دهۆك ل سالا (2017)ی.
خانم (هاڤین سیابه‌ند عه‌باس) ب ناڤێ (رۆمانا مێژۆیا كوردی و رۆمانێن محمد سلیم سواری وه‌ك نمونه.. زانكۆیا زاخۆ ل سالا (2017)ێ.
خانم (ژیان عبدالحمید عه‌مه‌ر) ب ناڤێ (هاڤیبون د ئه‌ده‌بی كوردیدا).. زانكۆیا دهۆك ل سالا (2018)ێ.
هێژا (مه‌ردان رفعت ابو زید) ب ناڤێ (ره‌نگڤه‌دانا كه‌لتۆری د رۆمانێن محمد سلیم سواری دا).. زانكۆیا دهۆك ل سالا (2021)ێ .
هه‌ر وه‌سا هه‌رسێ نامه یێن خانم (هاڤین سیابه‌ند عه‌باس)ێ و خانم (ژیان عه‌بدالحمید عومه‌ر)ێ و به‌رێز (مردان رفعت ابو زید)ی هاتنه چاپكرن و بونه په‌رتۆك و ژێده‌رێن گه‌له‌ك دویڤ چۆنا.. دیسا ل سالا (2009)ێ دوكتور (جمال الجنابی) په‌رتۆكه‌ك ب زمانێ عه‌ره‌بی دا چاپكرن ل بن ناڤ و نیشانێن (الروایه التاریخیه/ محمد سلیمسواری نموژجا).
به‌ری خاترا خوه ژ خانده‌ڤانێ خۆشتڤی بخازم.. ئه‌ز ده‌ست خۆشی ل كادرێ گوڤارا پێنگاڤ دكه‌م و هیڤیدارم گاڤێن وان هه‌ر د مۆكم و سه‌ركه‌فتی بن د ناڤ كاروانێ په‌یڤا كوردی دا.
