سینه‌م چێی
پاره و مه‌زاختنا وی ئێك ژ بابه‌تێن هه‌ره گرنگ و گه‌رمێن ناڤا هه‌ر خێزانه‌كێ دانه، ئه‌ڤجا ئه‌ڤ خێزانه خودان داهاته‌ك باش بیت یان نه، هنده‌ك جاران مه‌زاختنا پاران ل ده‌ف مرۆڤان تامه‌كا نه‌سرۆشتی یا هه‌ی و وه‌كی ئالوده بوونێ لێدهێت، له‌وما گه‌له‌ك جاران دێ بینین هنده‌ك كه‌س ده‌مێ دچنه بازاری د بنه‌ره‌ت دا پلانا كرینا چ تشتان نینه، به‌لێ ب ده‌ستێن تژی و به‌ریكێن خالی دزڤرن. ئه‌رێ مه چ جاران هزر كرییه بۆچی ئه‌ڤ چه‌نده روی دده‌ت؟ دبیت یا سه‌یر بیت ئه‌گه‌ر بێژین مه‌زاختن و سه‌ره‌ده‌ریكرنا دگه‌ل پاره‌ی ژی په‌ره‌وه‌رده كرن بۆ دڤێت و باشترین ده‌م بۆ ڤێ چه‌ندێ ژیێ زارۆكینیێیه. پێدڤییه هه‌ر ژ ئه‌وی ده‌مێ زارۆك ب پاره‌ی و ناڤێ وی ئاشنا دبیت بهێته په‌روه‌رده‌كرن. هنده‌ك ژ وان رێكن هاریكار بۆ فێركرنا زارۆكی د ئه‌ڤی بیاڤی دا:
– راهێنانێن مه‌زاختنا پاره‌ی ب زارۆكێن خۆ بكه و زارڤه‌كرنا بكڕ و فرۆشیاری دگه‌ل بكه. فێر بكه چاوا تشتێن پێدڤی بكڕیت، بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ هوین دشێن مفای ژ پاره‌یێن دروست یان نه‌ردروست وه‌ربگرن و كڕین و فرۆتنێ ب تشتێن ناڤ مالێ بكه‌ن.
-یا پێدڤییه ده‌مێ دچییه بازارای لیستا پێدڤیێن خۆ ل مال ئاماده بكه‌ی و هنده‌ك جاران زارۆكێ خۆ ژی دگه‌ل خۆ ببهیه كڕینێ، بلا ئه‌و پێدڤیێن د لیستێ دا به‌رهه‌ڤ بكه‌ت و هشیار بی زێده‌تر ژ ئه‌وا د لیستێ دا نه‌كڕن.
– زارۆكێ خۆ فێری هه‌ڤبه‌ركرنا به‌رهه‌مێن ژ ره‌هه‌ندێن جودا بكه، بلا به‌روه‌خت بهایێ ئه‌وان تشتێن دێ كڕیت بزانیت، دا پاره‌یێ زێده نه‌ده‌ته به‌رهه‌مه‌كی كو ژ وی بهای ئه‌رزانتر بیت.
– زارۆكێ خۆ فێری سه‌ربه‌خۆییا دارای بكه، بۆ هندێ زارۆك فێری مه‌زاختنا پاران ببیت پێدڤییه سه‌ربه‌خۆییا دارای پێبهێته‌دان، بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ هوین دشێن داهاته‌كی داننه به‌ر ده‌ستێ زارۆكێن خۆ و ژ دویرڤه چاڤدێریا وان بكه‌ن كا ل چ د مه‌زێخیت. نوكه ل گه‌له‌ك وه‌لاتێن جیهانێ كارتێن بانكی یێن تایبه‌ت ب زارۆكان ڤه هه‌نه و ل دوماهیكا هه‌فتیێ راپۆرتا مه‌زاختیێن زارۆكی ب رێكا نامه‌كێ بۆ سه‌میانان دچیت.
– مه‌زاختن و هه‌لگرتن دو كارامه‌یێن تمامكه‌رێن ئێكن و پێدڤییه بۆ زارۆكی د ئاشنا بن. فێربوونا هه‌لگرتنا پاران ئێك ژ لایه‌نێن گرنگێن ره‌وشه‌نبیرییا داراییا زارۆكینه، ب شێوه و كه‌لتۆرێن جودا زارۆك فێری ڤێ چه‌ندێ دهێته‌كرن. ده‌مێ زارۆك فێر دبیت پشكه‌ك ژ پاره‌یێ خۆ ب هه‌لگریت دێ زانیت پلانه‌كێ بۆ خه‌رجكرنا پشكا دی بدانیت.
– هه‌ر ژ ده‌مێ تو پاران دده‌یه زارۆكێ خۆ پێدڤییه جوداهییا دناڤبه‌را تشتێن پێدڤی و نه پێدڤی دا بزانیت و بزانیت كیشك تشت گرنگتره ژ یێ دی كو پارێن خۆ لێ بمه‌زێخیت.
