دیدار : هه‌لز عه‌لی سه‌لیم
رۆماننڤیسا كورد و نڤیسه‌را ژێهاتی (فه‌هیما ئیبراهیم) ل دهۆكێ د دیداره‌كا تاییه‌ت دا بۆ گۆڤارا پێنگاڤ دپه‌یڤیت و مه چه‌ند پرسیار ئاراسته كرن و ب ئەڤی ڕه‌نگی:
١- كورتیه‌ك ل دۆر ژیانا خۆ، ئانكو خۆ بده نیاسین؟
ئه‌ز ژ مالباته‌كێ مه كو كۆمه‌كا زارۆكێن خودان حه‌ز د ناڤ دا هه‌بووینه، چ وه‌ك نڤیسین و نڤیسه‌ری، چ وه‌ك نیگاركێشی. ئه‌ز دناڤ وان دا یا بچووك بووم، من هه‌رده‌م ئه‌و په‌رتووك و كۆڤار دخواندن یێن خووشك و برایێن من دئینان، وه‌ك رۆمان، شعر، چیڕۆك. دیسا من حه‌زه‌ك بۆ دیتن و دووڤچۆنا فلم و زنجیره‌یان هه‌بوو. ئه‌ڤان گه‌نجینه‌كا هزر و ئه‌ندیشه‌یان ل نك من په‌یدا كر، لێ ب ڕاستی ژ به‌ركو وێژه، جیهانه‌كا مه‌زن و به‌رفره‌هه و دیسا دبینم به‌رپرسیاریه‌كا ئه‌خلاقی و مرۆڤاتی یا مه‌زنه، له‌وا ل ده‌ستپێكێ من نه دوێریا خوه پاڤێژمه ناڤ جیهانا نڤیسینێ. من وه‌سا هزر دكر كو نڤیسین تنێ به‌هرا هنده‌ك كه‌سا ب تنێ یه و هه‌ر كه‌س نه‌شێت سواری وێ مه‌یدانێ ببیت، له‌وا ل ده‌ستپێكێ من هنده‌ك گۆتار و شعر و چیڕۆك ژ عه‌ره‌بی كرنه كوردی،.ده‌مێ من كارێ وه‌رگێرانێ دكر، من هه‌ست دكر كو ئه‌ز ژی دشێم بنڤیسم. هۆسا ل گه‌ل بزاڤا نڤیسینێ ڕاهاتم.
٢- ته كه‌نگی ده‌ست ب نڤیسینێ كریه و ته چ به‌رهه‌م تا نوكه هه‌نه؟
ده‌ستپێكا من یا نڤیسنێ بۆ نڤیسینا وان راپۆرت و دیداران دزڤریت یێن من ل كۆڤارا نووژین1 و كۆڤارا (هێلین) كو ژ لایێ رێكخراوا دیاكۆنیا یا سویدی دهاته وه‌شاندن و كۆڤارا نووبوون یا ره‌وشه‌نبیری كو ` لایێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری ڤه ل دهۆكێ دهاته وه‌شاندن ئه‌ڤه ل دووماهیا سالێن نۆتان بوو. دیسا من هنده‌ك په‌رتووك بۆ كۆڤارا مه‌تین وه‌رگیِرانه سه‌ر زمانێ كوردی وه‌كو په‌رتووكا( 101 پرسیارێن زانستی)، (هیڤی و عه‌ور) كو ڕۆمانه‌ك بوو بۆ گه‌نجان. راستی من وه‌كو سكرتێرا نڤیسنێ ل كۆڤارا په‌لاتینك یا زارۆكان كار دكر، كو ل زاخۆ دهاته وه‌شاندن و دیسا وه‌كو نیگاركێش بۆ كۆڤارا گولزار یا زارۆكا كو ژ لایێ چالاكیێن قوتابخانا ل په‌روه‌ردا دهۆك د هاته وه‌شاندن و من سیناریۆ ژی بۆ دنڤیسین. هه‌ر وه‌سا من كارێ نیگاركێشیێ بۆ سنسلا وان چیڕۆكان ژی دكر ییێن سه‌نته‌رێ ده‌روونی ل رێكخراوا دیاكۆنیا دوه‌شاندن، ئه‌ڤه هه‌موو بوونه ده‌رگه‌هه‌ك بشێم پرۆژه‌یێ من یێ نڤیسینێ به‌رفره‌هـبیت و ئه‌و هزرێن من سیناریۆیه‌كا بچووك تێرا نه‌دكر، له‌وا من به‌رفره‌هتر پێنگاڤا خوه هاڤێت و من چیرۆك نڤیسی و پاشی رۆمان.
من كۆمه‌كا به‌رهه‌مێن به‌لاڤكری هه‌نه، وه‌ك وه‌رگێڕان( 101 پرسیارێن زانستی)، (هیڤی و عه‌ور) و وه‌ك نڤیسین ژی( گووزا كرمی – چیڕۆك بۆ زارۆكان)، (نفره‌تێن مێیه‌كێ – ڕۆمان).
٣- بۆچی ته نڤیسینا رۆمانێ هه‌لبژارت؟ رۆمانێ چ تایبه‌تمه‌ندی ل نك ته هه‌یه؟
نڤیسینا رۆمانێ، گه‌له‌ك ئه‌گه‌ر هه‌نه كو نڤیسه‌ره‌ك هزر دنڤیسینا رۆمانێ دا بكه‌ت، دبیت ژی ژ نڤیسه‌ره‌كی بۆ یێ دی ئه‌ڤ ئه‌گه‌ر وهزر و هۆكاره بهێنه گوهۆرین، لێ ب گشتی، رۆمان ده‌ربرینه‌كه ژ خوه‌ییێ خوه و دیسا پشكداریا هزر و بیر و ڤه‌گۆهاستنا سه‌ربۆر و هه‌ستایه د ناڤ خه‌لكی دا. رۆمان دشیاندایه ببیته رێكه‌ك بۆ تێگه‌هشتننا جیهانێ و ده‌ردۆرێن ژینگه‌ها مرۆڤ تێدا دژیت و هه‌وله‌كه ب دارشتنه‌كا وێژه‌یی بۆ تێگه‌هشتن وشرۆڤه‌كرنا روودان و دیارده‌یێن دهێنه پێش كو بۆ مه وه‌ك مرۆڤ د گرنگن یان كارتێكرنێ ل مه دكه‌ن. دیسا دشیاندایه بهێته گۆتن كو نڤیسینا رۆمانێ و نڤیسین ب گشتی، ڕه‌ڤینه‌كه ژ ژیواری و بزاڤه‌كه بۆ په‌یداكرنا جیهانه‌كا دی یا پر داد و دادوه‌ری. دیسا هه‌كه ب تێگه‌هشتنه‌كا دی سه‌حكه‌ینێ، رۆمان هه‌ولا دیتنا كێشه‌یێن مرۆڤاتی و جڤاكی و سیاسی یێن كوور و دووره و ئه‌ڤ چه‌نده دبیته هاریكار كو بابه‌ت ب كوژی و زاویێن جودا جودا بهێته سه‌حكرن، و برێكا كه‌ساتی و كاراكته‌رێن رۆمانێ ئه‌م خوه گرێدای سوز و په‌یمانه‌كێ دبینن كو بشێین ل گه‌ل ژیوارێ رۆمانێ خوه بكونجینن و ببینه رحه‌ك و پارچه‌یه‌ك ژ روودان و بۆیه‌رێن رۆمانێ. رۆمان ب خوه ژی، سه‌ربۆره‌كا هونه‌ری و فه‌رهه‌نگی یا گه‌له‌ك گرنگه بۆ هه‌ر مله‌ته‌كێ زێندی. مه كوردان ژی نوو ده‌ست دایه ڤێ ژانراوێ گرنگێ وێژه‌یی، هه‌ر چه‌نده نموونه‌یێن باش و ل ئاست هه‌نه، لێ ژ به‌ركو ب كوردی هاتینه نڤیسین، دناڤ وێژه‌یا جیهانی دا ره‌واجا خوه نینه و پێدڤیه ئه‌و به‌رهه‌م بۆ زمانێن زێندی یێن جیهانێ بهێنه وه‌رگێران دا كو مله‌تێن ڤێ دونیایێ مه بنیاسن و كێشه و ئاریشه یێن مه بۆ وان رۆهن و ئاشكرا بن و ئه‌و وێژه‌یێ مرۆڤاتی یێ مه هه‌یی و دنڤیسین بۆ وان دیار و ئاشكرا بیت.
٤- نڤیسینا رۆمانێ پیدڤی ب هه‌ستان دكه‌ت یان بتنێ ده‌ربرینه؟
ب دیتنا من، رۆمان هه‌ر چه‌نده یا ژ هه‌ستان ڤالا نینه، لێ نه تنێ نڤیسینا هه‌ستایه، چونكو وه‌ك ده‌ربڕین، برێكا وان كه‌ساتی و كاراكته‌ران و چیڕۆك و گرێیێن به‌حس دكه‌ت، ته‌كه‌زیێ ل سه‌ر وژدانێ دكه‌ت و برێكا وێ هزرا سه‌ره‌كی یا رۆمانێ برێكا هه‌ستان دگه‌هینته خوینه‌ری. چونكو برێكا وان هه‌ستان نڤیسه‌ر دشێت خوینه‌ری بۆ ناڤ ده‌قێ ڕۆمانێ ڕاكێشیت و وه‌لێ بكه‌ت كو ل گه‌ل ژیوارێ ڕۆمانێ خوه بكونجینت له‌وا هه‌ست دبنه لایه‌نه‌ك ژ ئه‌له‌منتێن رۆمانێ و پێكڤه ل گه‌ل ئه‌له‌منتێن دی وه‌كو گرێ و ئاڤاكرنا فه‌رهه‌نگی و هزرێ، جوانی و رێكوپێكیا ده‌قێ رۆمانێ دیار دكه‌ت.
٥- تو ئه‌ده‌بیاتێ ژنان یێن كورد چاوا دهه‌لسه‌نگینی؟ تا چ راده گرنگیا خۆ هه‌یه؟
ب دیتنا من وێژیا ژنان یان زه‌لامان، ئه‌ڤ پۆلینكرنه نینه، به‌لكو وێژه تشته‌ك مرۆڤاتی یه ڤێجا چ ژن بنڤیسیت یان زه‌لام، ئه‌ڤه ژێك ناهێنه جوداكرن. لێ ئه‌م دشێن بێژین قه‌له‌مێن مێ یێن كارێن نڤیسینێ دكه‌ن، ئاستێ نڤیسینێ یێ وان ل دووڤ هزر و دیتنێن وان دمینت، كا ب چ رێك هزر دكه‌ن، فه‌رهه‌نگا وان یا زمانی و ده‌ربرینێ چه‌نده و ئه‌و پاشمایێ ره‌وشه‌نبیری و زانینان یێ ل پشت وان هه‌ی، دبته هاریكار كو ئاستێ ده‌ق و تێكستێ وان دیار كه‌ت. دیاره ژی مه ژنێن نڤیسه‌ر یێن خودان شیان هه‌نه و به‌رهه‌مێن وان ل ئاسته‌ك باشن. مخابن هنده‌ك به‌رهه‌م دچارچۆڤه‌یێ مجاملێ و نیاسینێ دا دهێنه چاپكرن و وه‌شاندن، هه‌كه هه‌لسه‌نگاندنه‌كا دورست بۆ بكه‌ت دبیت ل وی ئاستێ پێدڤی نه‌بن كو بهێنه چاپ و به‌لاڤكرن، لێ ژ به‌ركو بازار یێ ڤه‌كریه و كه‌س نه‌شێت كۆنترۆلێ ل سه‌ر بكه‌ت، ئه‌و به‌رهه‌مێن لاواز دێ هه‌ر به‌لاڤ بن، لێ چ ره‌واجا خوه نابن، هه‌كه ل ڤێره دبێژم بلا لایه‌نێن شوله‌ژێ پتر ل گه‌ل ژنێن نڤیسه‌ر دهاریكار بن دا ئه‌و به‌رهه‌مێن جوان و ل ئاست دیار و به‌رچاڤ بن. ب گشتی بێژم، جیهانا نڤیسین و هونه‌ر و ره‌وشه‌نبیری دووماهیك تشته ده‌ستهه‌لات هزر تێدا بكه‌ت، ئه‌و نوكه گرنگیێ تنێ ب بیاڤی بازرگانی و سیاسی و له‌شكری دده‌ن و هند پێدڤی ب ره‌وشه‌نبیر و ره‌وشه‌نبیریێ نابن و نموونه ژی ڤا هه‌لبژارتنێن دووماهیێ ل هه‌رێمێ هاتینه كرن، ئێك كه‌سێ گرنگیێ ب ره‌وشه‌نبیریێ و هونه‌ری دده‌ت، ده‌رنه‌چۆیه.
٦- ته چ به‌رهه‌مێن نوو هه‌یه و نوكه مژوولی چی؟
نوكه مژوولی دوو به‌رهه‌ما مه، ئه‌و ژی ئێك كۆمه‌كا كورته چیڕۆكانه و یا دویێ ژی ڕۆمانه‌كه من ب داوی ئینایه و نوكه د قوناغا پێداچۆن و ڕاستڤه‌كرنێ دایه، ب وێ هیڤیێ مه كو بشێم د سه‌رێ سالا نوو دا ب چاپێ ڕا بگه‌هینم.
٧- ته چ خه‌لات هه‌نه و ل كیڤه و د چ بواردا وه‌رگرتینه؟
چ وه‌ك نڤیسه‌ر، چ وه‌ك رۆژنامه‌ڤان، پتر ژ جاره‌كێ هاتیمه خه‌لاتكرن، ژ لایێ ئێكه‌تیا ئافره‌تێن دهۆكێ و دیسا ژ لایێ رێخكراوا رۆژنامه‌ڤانێن ئازاد، لێ خه‌لاتێ بۆ من گرنگ، یێ پشكداریا من بوو د به‌ریكانا كورته چیرۆكێ دا یا كو ژ لایێ نوونه‌راتیا ئێكه‌تیا نڤیسه‌رێن كورد ل ئه‌ورۆپایێ هاتیه رێكخستن، هاتمه خه‌لاتكرن، لێ د راستی دا ئه‌ڤ جۆره خه‌لاتكرنه بارێ هه‌ر نڤیسه‌ره‌كی گران دكه‌ن، ژ به‌ركو نڤیسه‌ر ناچار دبیت پتر خوه ب وه‌ستینت و پتر هزر د كێشه‌یێن مرۆڤاتی دا بكه‌ت. چونكو ئه‌و خه‌لات نه‌تنێ هێمایه‌كه دهێـته دان و وه‌رگرتن و دبیته بیرهاتنه‌ك و ب داوی دهێت، به‌لكو ئه‌و خه‌لات دبیته ئاماژه‌یه‌ك بۆ به‌رده‌وامیا نڤیسینێ و پتر گرێدانه‌ك ل گه‌ل كێشه‌یێن مرۆڤاتی به‌ند دبیت كو خه‌ونا ب جیهانه‌كا بێ خوین و كوشتن ڤه ببینت.
٨- تو دبینی رۆمانێ خوانده‌ڤانێ خۆ هه‌بیت ب تایبه‌ت ده‌مێ ژن دنڤیسیت؟
هه‌كه ب گشتی به‌رێخوه بده‌ینێ، دێ دیار دبیت كو خوانده‌ڤان تنێ ب تلێن ده‌ستانن و نه‌زێده‌تر و ئه‌وێن دخوینن ژی دێ ئه‌و بن یێن پێدڤی پێ هه‌ی كو قوتابیه‌كێ زانكۆیێ یه و دڤێت ڤه‌كۆلینه‌كێ چێكه‌ت و ئه‌و ژی دهێته ته‌كلیفكرن كو وێ ڤه‌كولینێ ئه‌نجام بده‌ت، هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ بزاڤه نه خرابه، لێ خوانده‌ڤایێ ب خوه‌رایی بهێت رۆمانه‌كێ بكریت و بچیت بخوینت، ئه‌ڤه گه‌له‌ك ده‌گمه‌نه. دبیت ئه‌گه‌ر نه نڤیسه‌ر ژی بیت، به‌لكو جیهانا نوو و هاتنا گلۆبالیزمێ و ئامیرێن ژیر رێك ل په‌رتووكێ گرتیه و هه‌ر تشت و زانینه‌ك ب ساناهی و ب كورتی به‌رده‌ست كریه و خواندنا په‌رتووكێن مه‌زن و ده‌قێن درێژ بوویه تشته‌ك ده‌گمه‌ن، ڤێجا نڤیسه‌رێ په‌رتووكێ چ ژن بیت یان زه‌لام.
٩- سه‌ركه‌ڤتنا ژنا نڤیسه‌ر چاوا دبینی ب گشتی و یا چاوا بیت دێ رۆلێ خۆ بینیت؟
نڤیسه‌رێ سه‌ركه‌فتی ب گشتی، نه تنێ ژن، ئه‌وه یێ شۆپاندنه‌كا به‌رده‌وام بۆ خواندن و نڤیسنێ هه‌بیت و ده‌م هه‌بیت كو پشكداریێ د كورس و روونشتنێن وێژه‌یی دا بكه‌ت دا ل سه‌ر دیتن و رێچك و هزرێن نوو یێن وێژه‌یی ئاشنا ببیت، دیسا هه‌ول بده‌ت فه‌رهه‌نگا خوه یا زمانی ب خواندنێ زه‌نگین بكه‌ت و راهاتنێ ل سه‌ر رێنڤیسه‌كا دورست بكه‌ت، ئه‌ڤ خاله و چه‌ندێن دی پێدڤیه نڤیسه‌ر ب شۆپینت دا تشته‌كی ژ گه‌له‌كێ ب ده‌ستڤه‌بینت و ئه‌م بشێین وی ب سه‌ركه‌فتی ل قه‌له‌م بده‌ین. تشتێ گرنگ ژی به‌رده‌وامی دانه ب خواندنێ، هه‌ر جۆر بیت، یا گرنگ ده‌ست ژ خواندنێ و شۆپاندنا به‌رهه‌مێن نڤیسه‌ران پێدڤیه به‌رده‌وامی پێ بهێته دان، چونكو خواندن ژێده‌رێ هزری و به‌رفره‌هكرنا ئه‌ندیشه‌یا نڤیسه‌ریه .
١٠- ته چ په‌یام هه‌یه بگه‌هینی؟
بۆ خوه و بۆ هه‌ر كه‌سه‌كی دبێژم، ده‌ست ب نڤیساندنا تشتێ كو دهشێ هه‌وه دایه بكه‌ن، خو هه‌كه هوون وه‌سا هزر بكه‌ن كو ئه‌و ده‌قێ هوون دنڤیسن نه ل ئاسته، لێ به‌رده‌وام بن و قه‌ت بێ هێز نه‌بن، راستڤه‌كرن و باشكرنا ده‌ق و تێكستێ وێژه‌یی ب شۆپاندن ل دووماهیێ دهێت. ڤێت بزانین هه‌ر نڤیسه‌ره‌كێ مه‌زن، یێ ژ خالاچنه‌یێ یێ ده‌ستپێكری، به‌لێ به‌رده‌وامیدان كلیلا سه‌ركه‌فتنێ یه، بلا شاشی و ره‌خنه‌یێن توند هه‌وه نه‌راوه‌ستینن، به‌لكو ڤێت ڤێ چه‌ندێ بۆ خوه بكه‌ینه قوتابخانه‌یا فێربوون و گه‌شه‌كرنێ. دبێژم هه‌ر تشته‌كێ هه‌ستێن مرۆڤه بلڤینیت دێ شێت وان هه‌ستان نڤیسیت ژی، له‌وا پێدڤیه خوه ل ئاستێ پێدڤی ئاڤا بكه‌ین دا ل ئاستێ به‌رپرسیاریا نڤیسین و دونیایا وێژه‌یی ژی بین. و مه‌زنا یا گۆتی، كه‌س ب پله‌كێ ناگه‌هیته سه‌ر مله‌كێ.هه‌ر كاره‌كی وه‌ستیان و ماندیبوون پێ دڤێن و هه‌می گاڤا سه‌ركه‌فتن ژ پێنگاڤا ئێكێ ده‌ست پێ دكه‌ت.
