ئەحمەدی شوشی
سوپاسیه‌كا ژدل بۆ ئه‌وان هه‌می زانایان ئه‌وێن كو ب درێژاهیا پیڤاژۆیا ژیانێ رۆژانێن ژیێ خۆ د خزمه‌تا مرۆڤاتیێ دا مه‌زاختین. ب راستی چ خه‌مساری ژبۆ گه‌شه‌پێدانا ژیانێ نه‌كرینه.
دێ بێژین ئاڤه‌رین كو ئه‌و شیان ب دروستی گۆتنا خودێ به‌رجسته بكه‌ن (إني جاعل في الَارض خليفة) و شییان تۆڤێ دادیێ و دلۆڤانیێ و راستیێ ناڤ مه‌ژیێ جڤاكی دا بچینن، ناڤێ وانا دێ هه‌ر بریقدار مینیت؛ مینا ستێرا هه‌تا هه‌تایێ.
وانا ئه‌م فێڕكرین كا خودێ چه‌ندێ مه‌زنه و ب هێزه، كارێن خودێ نیشا مه دان ب ئامیرێن ته‌كنولۆجیا پێشكه‌ڤتی ئه‌م ببینین ب رێكا هه‌یڤێن ده‌ستگرد ده‌ما دفڕن به‌ر ب ڤالاهیا گه‌ردۆنی و لسه‌ر هه‌یڤ و ستێران داده‌ن.
به‌روڤاژی زانایێن مه ئه‌م پتر پالداین به‌ر ب نه‌زانینی برین, د ناڤ كه‌ڤلۆژانكێ خۆ دا ئه‌م هێلاین ب هیڤی و خۆزیێن ئاشۆپی ڤه گرێداین، بۆ نموونه گۆته مه:
پێشكه‌ڤتن حه‌رامه و قه‌ده‌غه‌یه و خه‌تا سۆڕه مه‌ترسیداره نێزیك نه‌بن!
وان ئه‌م فێركرین چاوا هزرا خۆ د ئافراندنا عه‌رد و عه‌سمانان دا بكه‌ین..
(الذين يتفكرون في خلق السماوات والارض) و ب فێربوونا (علم الفلك) (والى السما‌ء كيف رفعت) ب زانینا (جیۆلۆجیان) (والی الجبال كیف نصبت) ب زانینا (الجغرافیه والطبوغرافیة)، (وا لى الارض كيف سطحت).
وانا ب شۆره‌شا پیشه‌سازی ئه‌ڤ هه‌می ماكینه و رۆكێت و ئاله‌ت و تیلفوون و ده‌رمان چێكرن، مفا گه‌هانده هه‌می مرۆڤێن جیهانێ وه‌ك هه‌ڤی بێ فه‌رق و جوداهی.
به‌لێ ئه‌ڤه 1000 ساله ئه‌م چ فێربووینه ژبلی كوشتن و سۆتن و تالان و دزین و ره‌ڤاندن و كرین و فرۆتنا ژنان ب مه‌ره‌ما چوونا به‌حه‌شتێ و ب ده‌ستڤه ئینانا (75) حۆرێن به‌حه‌شتێ, ڤێچا رۆژانه مه‌لایێن مه لسه‌ر مینبه‌ران لاڤا دكه‌ن هزرێن ره‌شبین و خرش ل ناڤ مه‌ژیێ مه دچینن ده‌ما دكه‌نه هه‌وار و دبێژن: (یا خودی تو بیانیان نه‌هیله كافرن دوژمنێن مه‌نه، یا خۆدێ تو هه‌میان بكۆژه و بسۆژه و ببه دۆزه‌خێ).
چهێ پێپكه‌نینێ و داخێ یه ئه‌م ژی ژدل دبێژین – ئامین. گه‌لۆ بلا به‌س بیت په‌یوندیان ل ناڤبه‌را مرۆڤاتیێ دا نه‌بزدینن، به‌روڤاژی نه‌فره‌تێ ل دوبه‌ركیێ بكه‌ن ل ناڤ ناخ و ده‌روونێ خۆدا، چونكی ئه‌ڤێن هه‌نێ هه‌وه پالدده‌ن كو هوین پێناسه‌یا مرۆڤاتیێ نه‌هێلن ئانكو قوت بكه‌ن ل گه‌ل ئه‌وێن دن، كو ئه‌و ژی (اهل الكتاب) بن دیرۆكا مه لسه‌ر ڤی عه‌ردی ئێكه، بتنێ حه‌ژ خۆ نه‌كه‌ن رێزێ ل ئه‌وێن دی ژی بگرن وانا ژی مافێ د ژیانی دا هه‌ی بژین وه‌كی خۆ تۆڤێ پێكڤه ژیانێ بچینن.
بۆ زانین دیمه‌نێ مامۆستای هه‌ر ژبنێ پییا و هه‌تا كۆمێ سه‌ری هه‌می ژ ده‌ستكارێ وان بیانیانه هه‌تا ئه‌و (مایكا به‌رده‌ڤێ مه‌لایی و ئه‌و جلكێن ل به‌ر به‌ژنا وی و ئه‌و ئوتومبێلا گه‌هاندیه مزگه‌ڤتێ و ئه‌و سپلێدا هه‌لاویستی سه‌قایێ ژۆرا وی سار و گه‌رم دكه‌ت و ئه‌و مه‌حفویرێ لسه‌ر نڤێژێ دكه‌تن… هتد) ژ ده‌ستكارێ بیانیانه.
سوپاس بۆ ان بیانیان كو ده‌رگه‌هێن زانكۆ و مووزه‌خانه و قوتابخانه‌یێن خۆ بۆ زانا و به‌هره‌مه‌ند و هونه‌رمه‌ندێن مه ڤه‌كرین دا لێ بخوینن بۆ گه‌شه‌پێدان و پێشڤه‌چوونێ, پشتی ده‌رگه‌هێن خواندن و زانینێ ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بی به‌رامبه‌ر مه هاتینه گرتن.
سوپاس كو وانا بنیاتێ زانینێ یێ دروست و ب گرۆڤه نیشامه‌دا، به‌لێ هه‌وه ئه‌م خاپاندین مینا هۆڤا فێری كوشتن و سۆتن و ئه‌نفال و تالان و سه‌ربرینێ و نیكاحێ و زێده‌كرنا رێژه‌یا ژنئینانێ كرین (مثنى وثلاث ورباع) له‌وا گه‌لۆ مه های ژ پاشه‌رۆژا خۆ نه‌مایه، بتنێ به‌رێ مه دایه خرڤه‌كرنا مالێ حه‌رام و تێركرنا زك و بنزكان ب رێكا جهادێ.
هه‌ر وان بیانیان ده‌رگه‌هێن وه‌لاتێن خۆ بۆ په‌نابه‌رێن مه ڤه‌كرن ئه‌وێن كو ژ به‌ر زولم و سته‌م و ئه‌شكه‌نجه‌دانێ ره‌ڤین یان ل به‌رژیانا سه‌خت و دژوار و ب سینگه‌كێ به‌فره‌ه ئه‌م حه‌واندین، ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی ده‌رگه‌هێن خۆ ل مه گرتن..
سوپاس بۆ ڤان زانایان كو مفایه‌كێ بێ سنوور گه‌هاندیه هه‌می جیهانێ بێ فه‌رق و جوداهی شوین تپلێن وانا دیارن پێشچاڤن ل ژیانا مه یا رۆژانه‌دا، چ جاران نائینه ژبیركرن. سوپاس بۆ زانایێ بێ به‌فل (تۆماس ئه‌دیسۆن) كو ئه‌ڤ جیهانه بۆ مه رۆهن كری و ئه‌م ژ تاریێ ده‌رباز كرین.
سوپاس بۆ نۆژدار و زانایێ قه‌هرمان (لۆیس باستۆر) كو نیشامه دا ده‌رمانێ پاقژكرنێ و تافیلكرنا برینان و ژ نه‌خۆشییان و هه‌می جۆرێن كرما، زۆر سوپاس بۆ زانا (ئه‌لیكسانده‌ر گراهام) كو تێله‌فوون بۆ مه چێكری.
زور سوپاس بۆ خاتوون (ماری ئه‌ندرسون) ئه‌وا ئامێرێ (حاسوب) ژمێریاری دروستكری.
سوپاس بۆ زانایێ زه‌به‌لاح (تیم بیرنر) كو بۆ جیهانێ ئه‌نته‌رنێت چێكری. سوپاس بۆ وان زانایان بۆ مه په‌رۆك و داڤ و ده‌رزی دروست كرین ئه‌گه‌ر دامینین رویس و پێخاس. زۆر سوپاس بۆ وان زانایێن بیانی كو بۆ مه (سعه‌ت – ده‌رمان – ئوتومبێل و باله‌فڕ و شه‌مه‌نده‌فڕ- رادیۆ و تێله‌فزیۆن و لاپتۆپ مۆبایل چێكرین) هه‌كه دا هێشتا لسه‌ر پشتا هه‌سپ و كه‌را و حویشتران هاتن و چوونێ كه‌ین. ئه‌وێن هوون دبێژنێ كافر چو جاران مالێ ئێتیمان ناخۆن و مووچێ فه‌رمانبه‌ران و خانه‌نشینان و په‌كه‌فتیی و كێم ئه‌نداما نادزن, سامانێ گه‌لێ خۆ نادزن و بازركانیێ ب خوینا شه‌هید و بێ گونه‌هان ناكه‌ن دره‌وا بناڤێ خودێ و ئاینان ناكه‌ن.
به‌روڤاژی وه‌لاتێ خۆ مینا به‌حشتێ ئاڤادكه‌ن و خه‌باتێ بۆ مرۆڤانیێ ب هه‌می هێز و شیانان خۆ بێ راوه‌ستیان پێشڤه دبه‌ن, خۆزی ئه‌م ژی ته‌قلیدا وان بكه‌ین د ڤان واران دا نه و وانه‌یان ژێ وه‌ربگرین كو بتنێ بۆ شۆلێن پویچ و بێ مفا و تامسار دزیره‌ك بین.
براینۆ. ژیان به‌روڤاژی حه‌ز و خۆزیێن مه یا ده‌رباز دبیت.كا بێژن مه هه‌تا نوكه چ چێكریه و چ مفا گه‌هاندیه جیهانێ ژبلی ڤه‌گێرانا چیرۆك و چیڤانۆكان و دیرۆكا و گۆتنا ئه‌ڤێ هه و ئه‌وی هه.. یێ به‌ری هزاران سالان چ كریه. بتنێ دشێم بێژم حه‌یڤ و مخابن ..گه‌لۆ پێنگاڤا ئێكێ بۆ چاره‌سه‌ریا.
