کەمال عەبدۆلڵا حەسەن (کەمال کوردی)
لە دڵی بیابانەكانی عێراقدا، لە سێبەری شاری پیرۆزی نەجەف، فراوانییەكی ئارام و بەڵام ترسناك هەیە كە مێژوو و ئایین و مەزەب و مردنی تێكەڵ بە یەك كردووە، وادی ئەلسەلام(وادی السلام)،گەورەترین گۆڕستانی جیهان. ئێرە، شوێنێكە كە بە ملیۆنان مرۆ لە ماوەی سەدەكاندا و دوای تێپەڕاندنی جەنجاڵی و هۆسەی ژیان پەنایان بۆ هێناوەتەوە.بەڵام ئایا وادی ئەلسەلام تەنیا گۆڕستانێكە و بەس؟ یانیش شاری بێدەنگەكانە كە هێشتا چیڕۆكی نەگووتراوی لەدڵدایە؟
شاری مردووەكان، زیندووتر لە هەرجارێك كاتێك هەنگاو دەنێیە ناو وادی ئەلسەلام،ئێدی گوڕستانێكی ئاساییت لە پێش نییە. ئەو گۆڕانەی كە قەبارەیەكی زیاتر لە 6 ملیۆن مەتری چوارگۆشەیان داگیر كردووە، ئارامگەی ملیۆنان كەسە.گۆڕە سادە و ساكارەكان،مەزارە گەورە و زەبەلاحەكان و دەخمە و كون و قوژبنانێك كە ڕەنگە بە هەزاران ساڵ تەمەنیان بێت، ئەم شوێنەیان كردووتە شارێكی تەواو ڕاستەقینە، شارێك كە دانیشتووەكانی هەرگیز قسە ناكەن و نائاخاون،بەڵام لە بێدەنگیدا،بە هەزاران چیڕۆكی لە گوێی كات و زەماندا دەچرپێنن. دەگووترێت ئا لێرەدا زیاتر لە 5 ملیۆن گۆڕ هەیە.بەڵام پێچەوانەی ئەوەی بە خەیاڵتاندا دێت، وادی ئەلسەلام تەنیا بۆ ڕابردوو ناگەڕێتەوە و مولكی ڕابردوو نییە، ئەم گۆڕستانە هەر ئێستاش زیندووە، چونكە هەموو ڕۆژێك هەندێ جەنازەی تازە دەخاتە ناو دڵی خۆیدا، مردووە تازەكان لە پاڵ كۆنترین دانیشتووانی ئەم خاكە نیشتەجێ دەبن و دەحەسێنەوە، وەك بڵێی ئەم شوێنە خاڵی پێك گەیشتنی ڕابردوو و ئێستا و داهاتوو بێت. نهێنیە شاراوەكانی وادی ئەلسەلام هەندێ كەس لەو باوەڕەدان كە ئەم گۆڕستانە، یەكەمین و دوایین بەشە ناوخۆییەكەی زۆربەی پەیامبەر و ئیمام و زانا و عاریفەكان بووە.هەندێ گێڕانەوەی وا هەیە كە گوایە حەزرەت نۆح و حەزرەتی هود(د.خ) لەم شوێنە نێژراون. هەروەها نزیكبوونی ئەم گۆڕستانە لە (حەرەمی ئیمام عەلی)پێگە مەزەبیەكەی ئەم شوێنەی زیاتر كردووە.شیعەكان لەو باوەڕەدانكە نێژران لە وادی ئەلسەلام، دەبێتە هۆی ئەوەی كە ڕۆحی مرۆڤ ڕاستەوخۆ بەرەو بەهەشت ڕێگەی پێبدرێت.
بەڵام وادی ئەلسەلام بە تەنیا گۆڕستانێكی مەزەبی نییە. ئەم شوێنە شایەتحاڵی شەڕەكان، مێژووی پڕ بەرزی و نزمیی عێراق بووە.لە سەردەمی هێڕشی مەغوولەكان، دەسەڵاتی عوسمانی، شەڕی ئیران و عێراق و تەنانەت هێڕشی ئەمركیاش بۆ سەر عێراق، ئەم گۆڕستانە هەروەك هەمیشە شوێ”ی ناشتنی هەزاران هەزار قوربانی بووە.
گۆڕە بێ ناونیشانەكان، ئەو كێل و بەردانەی كە یادەوەری سەدەكانن و ئەو دەخمەو كوون كەلەبەرانەی كە بە هەزران نهێنییان لە ناخی خۆیاندا هەیە، پێشان دەدەن كە ئێرە بە تەنیا شوێنێك بۆ مردووەكان نییە، بەڵكۆ بەڵگەیەكی زیندووی مێژووە. ئەفسانە و ترسەكانی وادی ئەلسەلام كە شەو دادێت، وادی ئەلسەلام دیمەن و ڕووخسارێكی تر بە خۆیەوە دەبینێت. گۆڕە گەورە و زەبەلاحەكان و پەڕینەوە ناسك و باریكەكانی لە تاریكایی شەودا، ترسێكی وەسف نەكراو دەخووڵقێنن. زۆربەی زۆری دانیشتوانی نەجەف دەڵێن كە لە شەوەكاندا، دەنگی چرپە چرپ لە نێوان گۆڕەكاندا دەبیستریت، یانیش هەندێ سێبەرایان بینیوە كە لە نێوان گۆڕەكاندا لە هاتووچۆدان. هەندێكیش لەو باوەڕەدان كە ئەم شوێنە، یەكێك لە دەروازەكانی جیهانی ڕۆحەكانە. كەمەڵە چیڕۆكێك لە كەسە ونبووەكان كە ئێدی هەرگیز نەگەڕاونەتەوە، یان هەندێ گۆر كە بە شەوان بە بێ هیچ هۆكارێكی تایبەت دەجووڵێن و جێبەجێ دەبن، بووەتە هۆی ئەوەی كە وادی ئەلسەلام بە یەكێك لە ترسناكترین شوێنەكانی جیهان بناسرێت. بەڵام ئەم ئایا ئەمە تەنیا خەیال و ئەفسانەیە یانیش ڕاستی و حەقیقەتێك لە پشت ئەم ئەفسانە و چیڕۆكەكاندا خۆی شاردووەتەوە؟ دوایین قسە:ئارامگایەكی هەمیشەیی وادی ئەلسلام ناوێك كە ئارامی و ترسی پێكەوە لەخۆدا هەڵگرتووە. ئەم گۆڕستانە هەم سیمولی مەرگە و هەمیشی شانۆیەكی هەمیشە مانەوە.مردووەكان لێرەدا بە تەنیایی لە خاك و خۆڵدا نووستون، بەڵام هەبوونیان لە ڕایەڵ و پۆی مێژوو و كلتوور و بیروباوەڕی خەڵكی عێراقدا هەر ئێستاش زیندووە.
ئایا ڕۆژێك دێت كە ئەم گۆڕستانە ئێدی شوێنی نەمێنێ؟یانیش هەردەم شوێنێكی تازە بۆ بێدەنگە تازەكان دەدۆزریتەوە؟ ڕەنگە وەڵامی ئەم پرسیارەی سەرەوە، لە بێدەنگیی كێل و بەردەكانی وادی ئەلسەلامدا شاردرابێتەوە….
(كەمال كوردی-2025)
