ئەڤین بارزانی
لە کۆمەڵگەی ئەمڕۆی هەرێمی کوردستاندا ژنان ڕۆڵێکی بەرچاو لە گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی و ئابووریدا دەبینن، بوونی ئەوان لە بازاڕی کاردا نەک هەر یارمەتیدەر بووە بۆ باشترکردنی گوزەرانی خێزانەکان، بەڵکو ئاسۆی نوێی بۆ سەربەخۆیی و پێشکەوتنی ژنان کردۆتەوە، هەروەها تەحەددایەکە بۆ تەندروستی خێزان کە پێویستی بە شیکاری و چارەسەری کاریگەر هەیە.
سوودی ئابووری و کولتووری یەکێک لە گرنگترین کاریگەرییەکانی کارکردنی ژنان، باشترکردنی باری ئابووری خێزانە تایبەت لە ناوچە هەرێمییەکانی کوردستان، کە کێشەی بژێوی ژیانیان دوای قەیرانی ئابووری زیادی کردووە، داهاتی ژنان توانیویەتی بارێکی قورس لە سەر شانی خێزان هەڵبگرێت، بۆ نموونه به کارکردن له بوارەکانی پەروەردە، بازرگانی و خزمەتگوزاری، زۆرێک له ژنان نەک تەنها پێداویستییه سەرەتاییەکانی خێزانیان دابین کردووه، بەڵکو هاوکاربوونە بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی خوێندنی منداڵەکانیان و بەڕزکردنەوەی ئاستی کوالیتی ژیان، هەروەها لە ڕوانگەی کولتوورییەوە، کارکردنی ژنان بووەتە هۆی ئەوەی منداڵان لە ژینگەیەکدا گەورە بن کە بەهاکانی وەک سەربەخۆیی، هەوڵدان و بەرپرسیارێتی بە باشی بەرەوپێش دەبرێن، منداڵێک کە دایکێکی ئیشکەری هەیە، لەوە تێدەگات ڕۆڵی ژن لە کۆمەڵگەدا تەنها لە ماڵەوە سنووردار نییە و ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی چەشنە ڕەگەزییە چەقبەستووەکان، ژنانی کرێکار لە هەرێمی کوردستان ڕووبەڕووی ئاستەنگێک دەبنەوە کە دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر پەیوەندی خێزانی هەبێت، یەکێک لەو تەحەددایانە فشاری کارە، زۆرێک لە ژنان ناچارن لە یەک کاتدا دوو بەرە کار بکەن ئەوانیش شوێنی کار و ماڵەوەیە، ئەرکەکانی وەک ماڵەوە، چێشت لێنان و چاودێریکردنی منداڵان هێشتا بەشێوەیەکی نەریتی بەرپرسیارێتی ژنانە، تەنانەت ئەگەر دامەزراو بن، توێژینەوە ناوخۆییەکان دەریانخستووە کە ٦٠%ی ژنانی کرێکار لە هەرێمی کوردستان بەدەست ماندوێتی زۆر و فشاری درێژخایەن دەناڵێنن، ئەمەش تەنها کاریگەری لەسەر تەندروستی جەستەیی و دەروونی ئافرەتان نییە، بەڵکو پەیوەندی نێوان ئەندامانی خێزانیش لاواز دەکات، یەکێک لە گەورەترین ئاستەنگەکان نەبوونی ئیمکاناتی پشتیوانییە، بۆ نموونە نەبوونی شوێنی چاودێری ڕۆژانە بۆ منداڵەکانیان بە کوالیتی باش و نزیک شوێنی کارکردنی ژنان ناچاریان دەکات نیگەران بن لە کاتژمێرە درێژەکانی کارکردن و چاودێریکردنی منداڵان، هەروەها یاسا نەگۆڕەکانی کارکردن، وەک درێژخایەنی کاتی کارکردن و نەبوونی مۆڵەتی لە شوێنی کارەکە بۆ گونجاندنی ژن لەکاتەکابی کارکردن ئەمانەش شتەکان بۆ ژنان قورستر دەکەن، چارەسەرییەکان بۆ بەهێزکردنی خێزانێکی تەندروست.
بۆ کەمکردنەوەی ئەو کێشانە پێویستە هەنگاوی سەرەتایی بنرێت، لەوانش:
حکومەتی هەرێمی کوردستان دەتوانێت پاڵپشتی زیاتر بۆ ژنانی کرێکار بکات بە دروستکردنی ئاسانکاری وەك باخچەی ساوایانی پاڵپشتیکراو و دابینکردنی کاتی کارکردن بەشێوەیەکی گونجاو بوویان، هەروەها پێویستە کوولتووری بەشداری پیاوان لە کاروباری ماڵەوە و پەروەردەکردنی منداڵ بەهێز بکرێت، ئەمەش پێویستە لە ڕێگەی ڕاگەیاندن و قوتابخانە و بەرنامە پەروەردەییەکانەوە بەدی بهێنرێت و کاری لەسەر بکرێت، جگە لەوەش پێویستە ژنان خۆیان لە بارگرانی قورسی چاوەڕوانییە کۆمەڵایەتییەکان ڕزگار بکەن، خێزان و کۆمەڵگە دەبێ لەوە تێبگەن کە ژنانی کرێکار بە تەنیا ناتوانن هەموو ڕۆڵەکان بەجێبهێنن و سەرکەوتنیان پێویستی بە پشتیوانی بەکۆمەڵ هەیە.
ئەنجام
دامەزراندنی ژنان لە هەرێمی کوردستان تەنها ڕێگایەک نییە بۆ سەربەخۆیی و پێشکەوتن، بەڵکو ئامرازێکی گرنگە بۆ باشترکردنی باری ئابووری و ڕۆشنبیری خێزانەکان، بەڵام سەرکەوتنی ئەم ڕێگایە بەندە بە هاوسەنگی نێوان کار و ژیانی خێزانییەوە، ئەگەر حکومەت و کۆمەڵگە و خێزانەکان پێکەوە کار بکەن، ژنان دەتوانن لە کۆمەڵگەدا بدرەوشێنەوە بەبێ ئەوەی هەست بە فشار بکەن و خێزانێکی تەندروست و سەقامگیر دروست بکەن.
